بهداشت حرفه‌ای

پبام‌هاي مرتبط با موضوع فشارخون

پبام‌هاي مرتبط با موضوع فشارخون

• در ایران، تقریباً یک نفر از هر پنج نفر به فشارخون بالا مبتلا هستند.
• فشار خون سیستول (حداکثر) از120 میلی متر جیوه و فشارخون دیاستول(حداقل) کمتر از 80 میلی متر جیوه محسوب مي‌شود.
• فشار خون بالا دلیل اصلی بروز بیماری­های قلبی-عروقی است.
• بیش از نيمي از سکته­های مغزی و بیماری­های قلبی-عروقی بدليل فشارخون بالا هستند.
• فشار خون بالا به ‌علت ایجاد سکته­های مغزی و حملات قلبی، بزرگ­ترین علت مرگ در دنیاست.
• از هر 8 مرگ در دنيا يك مرگ مربوط به فشارخون بالا است.
• فشارخون بالا سومين عامل كشنده در دنيا است.
• فشارخون بالا در صورتی‌که کنترل نشود، به رگ­های مغز، قلب، کلیه و چشم آسیب می­رساند.
• فشار خون بالا، چاقی و اضافه وزن، فعالیت بدنی ناکافی، چربی خون بالا، و مصرف دخانیات، پنج عامل خطری هستند که سبب افزایش بیماریها می شوند.
• در ايران از هر 10 نفر، 4 نفر كم تحرك، تقريبا 2 نفر سيگاري و حدود 3 نفر مبتلا به اضافه وزن هستند.
• نیمی از جمعیت ایران بیش از میزان مورد نیاز خود غذا می­خورند.
• در افراد 18 سال و بالاتر، فشار خون حداکثر140میلی متر جیوه و بیشتر و فشارخون حداقل 90 میلی متر جیوه و بیشتر ، فشار خون بالا محسوب مي‌شود.
• در افراد مبتلا به بيماري قند يا بیماری مزمن کلیه، فشارخون مساوي و يا بيش از 80/130 میلی متر جیوه فشار خون بالا محسوب می­شود.
• در سنین بین 40 تا 70 سال، بالا رفتن فشار خون ماكزيمم (حداکثر) به اندازه 20 میلیمتر جیوه یا افزایش فشارخون مينيمم (حداقل) به اندازه 10میلی‌مترجیوه، فرد را 2 برابر بيشتر در معرض خطر عوارض ناشي از فشار خون بالا قرار می‌دهد.
• اين يك باور نادرست است كه افزايش فشارخون با بالارفتن سن، يك امر طبيعي است.
• وجود فشار خون مينيمم(حداقل) مساوی یا بالاتر از 90 میلی متر جیوه علي‌رغم داشتن فشارخون ماكزيمم(حداکثر) طبيعي مثلا" 120، فشارخون بالا محسوب مي‌شود
• بالا بودن به تنهايي هريك از عددهاي ماكزيمم و مينيمم فشارخون، فشارخون بالا محسوب مي‌شود.
• احتمال ابتلا به بيماري فشارخون بالا در افرادي كه تا سن 55 سالگي فشارخون بالا نداشته‌اند، خيلي زياد است.
• افرادي كه فشار خون ماكزيمم (حداکثر آن‌ها بین 120 تا 139 میلی متر جیوه است یا فشار خون مينيمم حداقل آن‌ها بین 80 تا 89 است) در معرض خطر ابتلا به فشار خون بالا هستند.

 

به دلايل مختلف در طول روز  فشار خون ممكن است تغيير كند اين دلايل عبارتند از:

ü در طول خواب فشار خون کاهش مي‌يابد.

ü تعداد تنفس و ضربان قلب در میزان فشار خون تاثیر دارد.

ü فعالیت فکری و  جسمی ممكن است در فشار خون موثر باشد.

ü در طول شب فشار خون در افراد سالخورده و بیماران مبتلا به دیابت کمتر است.

ü سیگار فشارخون را به طور موقت افزایش می دهد.

ü مصرف سيگار، الكل و قهوه باعث افزایش فشار خون می‌شود.

ü پربودن مثانه در فشار خون موثر است.

ü كم‌خوابي و فشار عصبي فشار خون را افزایش می‌دهد.

ü عوامل محيطي ماند دما و سر وصدا بر ميزان فشار خون موثر هستند.

 

علت‌هاي اولیه ایجادكننده فشار خون بالا عبارتند از :

ü     ارث: در صورت ابتلاي يكي از اعضاي خانواده به فشارخون بالا، احتمال ابتلای ساير اعضای خانواده زياد است.

ü     سن: با افزايش سن احتمال بروز فشار خون بالا بیشتر می­شود.

ü       چاقی: افرادی که وزن بالاتر از حد طبیعی دارند، شانس بیشتری برای ابتلا به فشار خون بالا دارند. فشارخون در افراد چاق 6-2 برابر بيش از افرادي است كه اضافه وزن ندارند.

ü     فعالیت بدنی کم

ü     مصرف الکل

ü     مصرف زياد نمک

ü     قرص‌هاي ضدبارداری­های خوراکی: بانوانی که از قرص ضدبارداری خوراکی استفاده می­کنند، شانس بیشتری برای ابتلا به فشار خون بالا دارند مخصوصاً اگر همزمان سیگار بکشند.

ü     جنس: تا سن 45 سالگی، فشار خون بالا در مردان شایع­تر است. در 45 تا 54 سالگی خطر در دو جنس برابر است.

 

• تنها راه تشخيص فشارخون بالا، اندازه گيري آن با دستگاه فشارسنج است.
• با يك‌بار اندازه گيري فشارخون، نمي‌توان فشارخون بالا را تشخيص داد.
• در افرادی که فشارخون طبیعی دارند، حداقل هر دو سال یکبار باید فشارخون خود را کنترل کنند.
• فشار خون كودكان بايد از سه سالگي، هر سال توسط پزشك انجام شود.
• اگر میزان فشار خون بالاتر از 100/160 میلی متر جیوه باشد باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کرد.

 

برای اندازه گیری صحیح فشار خون رعايت نكات زير ضروري است: 

ü       30 دقیقه قبل از اندازه گیری فشارخون، سیگار، چای و قهوه و یا سایر نوشیدنیهای انرژی زا استفاده نكنيم.

ü       30 دقیقه قبل از اندازه گیری فشارخون، فعاليت بدني شديد نداشته باشيم

ü       ناشتا نباشيم.

ü       قبل از اندازه گيري فشارخون مثانه خالي باشد.

ü       همیشه اندازه گيري فشارخون در وضعیت نشسته یا درازکشیده انجام شود.

ü       در حالت آرام و پشت خود را تكيه دهيم.

ü       دستي كه قرار است فشارخون از طريق آن اندازگيري شود را روي تكيه گاه قرار دهيم.

ü       از خم كردن و مشت كردن دست خودداري كنيم.

ü       بهتر است فشار خون از دست راست اندازه گيري شود.

ü       در حين اندازه گيري بايد ساكت و بي‌حركت باشيم.

ü       آستين لباس بايد نازك و به اندازه كافي گشاد باشد تا بر روي بازو فشار نياورد.

ü       اگر داروي فشارخون مصرف مي‌كنيم،  بهتر است فشارخون در حالت ايستاده و يا دراز كشيده نيز اندازه گيري شود.

ü       زانوها را در حالت آویزان قرار ندهيم و زیر پا تکیه گاه داشته باشد.

ü       برای اندازه گیری فشارخون باید از دستگاه فشارسنج دارای بازوبند مناسب با دور بازو استفاده کرد.

ü       كيسه فشارخون حدود دو انگشت(2 تا 3 سانتي‌متر) بالاي چين آرنج بسته شود.

ü       از باد كردن مكرر بازوبند بدليل تاثير بر مقدار فشارخون خودداري كنيم

ü        در صورتي‌كه نياز است به‌طور منظم فشارخون خود را اندازه گيري كنيم، بهتر است هر روز در يك زمان مشخص، اين‌كار را انجام دهيم.

ü       اگر فشارخون خود را چند بار اندازه گيري مي‌كنيم بين هر بار اندازه گيري، يك دقيقه صبر كنيم.

ü       لوله لاستيكي دستگاه فشارسنج نبايد گره يا پيچ بخورد.

ü       در افراد مسن فشارخون بايد از هر دو دست گرفته شود و اگر فشارخون متفاوت بود مقدار فشاري كه بالاتر است را در نظر بگيريم

ü       براي اطمينان از عملكرد درست دستگاه فشارسنج، هر 6 ماه يكبار با يك دستگاه دقيق و سالم آن را تنظيم كنيم.

 

• برخي افراد در زمان ملاقات با پزشک فشارخون بالا دارند اما در منزل فشارخون طبیعی دارند، بنابراين اندازه گيري فشارخون در منزل مفيد است.
• افرادي كه در خانواده ايشان يكي از اعضا مبتلا به فشارخون است بايد حداقل سالی یکبار فشارخون آنها اندازه گيري شود
• استرس و فشار عصبی بر بالا رفتن فشار خون موثر است.
• شیوع فشار خون بالا در کودکان کمتر است، اما احتمال ابتلای کودکان نیز به فشارخون بالا وجود دارد.
• فشارخون بالا معمولاً علامتی ایجاد نمی­کند. به­همین دلیل به فشار خون بالا، قاتل خاموش هم می­گویند.
• تنها نيمي از موارد ابتلا به فشارخون شناسايي شده است كه از اين تعداد نيمي تحت درمان هستند. از بين افراد تحت درمان نيز تنها يك سوم از موارد ،فشارخون تحت كنترل هستند.

 

در برخي موارد فشار خون با علائم زير همراه  است:

• سردرد در ناحيه پس سر
• سرگيجه
• تاری دید
• طپش قلب
• خستگي زودرس
• تنگي نفش شبانه و يا هنگام فعاليت
• درد قفسه سینه
• ادرار کردن بیش از یک‌بار در طول شب

 

در صورت وجود علائم زير در فرد مبتلا به فشار خون بالا بايد بلافاصله به پزشك مراجعه كرد:

• درد یا فشار (یا هر دو) روی قفسه سینه،
• سردرد به خصوص سردرد پس سر
• تنگی نفس،
• تعریق
• احساس سرگیجه

 

ü       با تغییرات ساده در روش زندگی خود مانند داشتن رژیم غذایی مناسب و فعاليت بدني منظم می‌توان از افزایش فشار خون پيشگيري كرد.

ü       در صورت بالا بودن فشار خون، علاوه بر داشتن رژيم غذايي سالم و فعاليت بدني استفاده از دارو طبق تجويز پزشك ضروري است.

ü       داروهاي گياهي را به عنوان جايگزين درمان فشارخون استفاده نكنيم.

ü       کاهش چربی و نمک رژیم غذایی، نه تنها به کاهش فشار خون کمک می­کند، بلکه باعث کاهش احتمال بروز بسیاری از بیماری­ها از جمله دیابت و بیماری عروق کرونر قلب می­شود.

ü       نمك یکی از عوامل افزایش فشار خون است.

ü       حذف نمک از رژيم غذايي از افزایش فشار خون و سكته مغزی به‌طور قابل توجهی پيشگيري مي‌کند.

ü       اسم علمی نمک، کلرور سدیم است و بر روي برچسب‌هاي مواد غذايي به جاي نمك، سديم درج شده است.

ü       براي پيشگيري از فشار خون بالا به ميزان سديم درج شده برروي برچسب‌هاي بسته‌هاي مواد غذايي دقت كنيم.

ü       از مواد غذايي پرنمك مثل غذاهاي فست فود، كنسروي، ماهي شور و.. كمتر استفاده كنيم.

ü       نمك پاش را از سر سفره برداريم.

ü       به هنگام طبخ غذا، تا حد امكان نمك كمتر به غذا اضافه كنيد.

ü       از آجيل و خشكبار خام و بو نداده استفاده كنيم.

ü       به‌جاي نمك از ادویه­جات و سبزیجات معطر و سركه برای طعم­دار کردن غذا استفاده کنیم.

ü       به غذاي كودك زير يكسال نمك اضافه نكنيم تا ذائقه او به غذاهاي شور عادت نكند.

 

تغییراتی که می‌توان در رژیم غذایی خود (علاوه بر کاهش چربی و نمک رژیم غذایی) ایجاد کرد:

• خوردن غذاهای حاوی کلسیم بالا مثل لبنیات کم­چرب.
• مصرف غذاهای حاوی پتاسیم بالا مثل موز، پرتقال، گوجه فرنگی و کیوی
• مصرف روزانه پنج نوبت میوه و سبزی
• مصرف حداقل دوبار در هفته ماهی
• مصرف گوشت بدون چربی
• عدم مصرف و يا محدود كردن مصرف مواد غذایی آماده­ی پرنمک مانند فست فود، سوسيس،كالباس ترشيجات، چيپس

 

ü       پیروی از یک رژیم غذایی سالم برای همه­ی اعضای خانواده ضروری است؛ بنابراین نياز نيست برای فرد مبتلا به فشار خون بالا غذای جداگانه طبخ شود.

ü       خطر ابتلا به فشار خون در کودکانی که نمك مصرف مي‌كنند و پدر و مادرشان نيز فشارخون بالا دارند، زياد است.

ü        از ابتدا ذائقه كودك خود را به غذاهاي كم نمك عادت دهيم.

ü       کاهش وزن (درصورت بالا بودن وزن)، کاهش نمک و چربی رژیم غذایی و شروع فعالیت بدنی منظم که مورد تأیید پزشک­تان باشد، به کاهش فشار خون شما کمک می­کند.

افزایش وزن سبب افزایش کار قلب می‌شود. همچنین فشارخون بر اثر وزن اضافی بالا می‌رود.

ü       خطر بروز سکته­ی قلبی و مغزی در افرادی‌که فشار خون بالا دارند زياد است.

ü       ورزش و فعالیت بدنی منظم نه تنها به کاهش فشارخون کمک می­کند، بلکه باعث کاهش سطح چربی(کلسترول) می­شود

ü       افرادی‌که فشار خون بالا دارند، و همزمان سیگار می­کشند، خطر بروز سکته­ی قلبی و مغزی را در خودشان افزایش می­دهند.

ü       فشار خون بالا درمان قطعی ندارد ولي با دارو و داشتن شيوه زندگي سالم قابل كنترل است.

ü       در صورتي‌كه فشار خون در اثر بيماري خاصي ايجاد شود اغلب  بعد از درمان بیماری، فشار خون بالا نیز کاهش می‌یابد و نیازی به درمان مادام العمر فشارخون نخواهد بود.

ü       مصرف دارو براي كنترل فشارخون به معنای مجوزی برای خوردن مواد غذایی پرنمک و پرچرب نیست

ü       مصرف دارو در كنار رژیم  غذايي مناسب براي كنترل فشارخون ضروري است.

 

اقدامات زير براي  برای کنترل فشار خون بالا ضروري است:

• مراجعه منظم به پزشک
• مصرف دارو به‌طور منظم
• رعايت رژيم غذايي مناسب(كم نمك و كم چرب) و افزایش مصرف سبزی و میوه
• داشتن فعاليت بدني منظم
• عدم مصرف سيگار و الكل(در افراد فشارخوني كه دخانيات مصرف مي‌كنند بروز سكته قلبي و بيماري قلبي دو تا سه برابر نسبت به افراد سالم بيشتر است)
• كنترل وزن
• مصرف ميوه و سبزيجات:مصرف میوه‌ها و سبزیجات به‌دليل داشتن ماده‌اي به‌نام پتاسيم موجب كاهش فشار خون مي‌شود .
• روزانه يك قاشق سوپ‌خوري روغن زيتون همراه غذا يا سالاد مصرف كنيم.
• تا حد امكان مصرف گوشت قرمز و چربي‌هاي حيواني را كاهش دهيم و گوشت ماهي، مرغ و سويا را جايگزين كنيم
• قبل از طبخ مرغ پوست آن را كاملاً جدا كنيد.
• بيش از 5-4 عدد تخم مرغ در هفته چه به تنهايي و چه به‌صورت كوكو مصرف نكنيم
• پیاز و سیر از مواد غذایی هستند که بر فشار خون بالا موثر نیستند اما خوش طعم هستند و جایگزین هاي خوبی براي چاشنی هاي نمکی هستند.

 

فعالیت بدنی می‌تواند فشارخون را کاهش دهد.

ü        انجام فعاليت بدني علاوه بر كاهش فشار خون باعث تقويت ماهيچه‌ها، استخوان، بهبود سوخت و ساز، كنترل وزن و كاهش بيماري‌هاي مزمن مي‌شود.

ü       فعالیت بدنی كه متناسب با توانايي خود انتخاب كرده‌ايد، انجام دهيد.

ü       اگر قبلا فعاليت بدني نداشته‌ايد یک‌باره شروع به انجام فعاليت بدني نكنيد .بلكه به آرامي شروع و بتدريج مدت و شدت آن را افزايش دهيد.

ü       افراد بالای 40 سال قبل از شروع فعالیت بدنی و ورزشی باید با پزشک مشورت کنند.

ü       براي كودكان 2 تا 18 سال داشتن حداقل روزانه 60 دقيقه  فعاليت بدني ضروري است.

ü       براي افراد 18سال به بالا، داشتن حداقل فعالیت بدني با شدت متوسط به‌مدت 30 دقیقه، 5 روز در هفته و یا 150 دقیقه در یک هفته توصيه مي‌شود.

ü     فعالیت بدني با شدت متوسط، فعالیتی است که « باعث گرم شدن بدن، عرق کردن و افزایش ضربان قلبتان گردد اما در حین انجام فعالیت، قادر به صحبت کردن با فرد دیگری باشيد.»

ü       نوعي از فعاليت بدني را انتخاب كنيم که بتوانيم آن را به‌طور مداوم ادامه دهيم.

ü       فعالیت بدنی داشتن به معنای انجام تمرینات سخت ورزشی نیست، بلكه فعاليت‌هايي نظير انجام كارهاي منزل، پياده روي جزء فعاليت بدني محسوب مي‌شوند.

ü       براي بيماران مبتلا به فشار خون انجام فعاليت‌هايي مانند وزنه برداری که به تلاش بیش از حد نیاز دارند توصيه نمي‌شود.

ü       بهترین نوع فعاليت بدني برای افراد مبتلا به فشارخون بالا، فعاليت‌هايي مانند پیاده روی، دویدن با سرعت كم، قایق سواری، طناب زدن ، شنا، اسکی، دوچرخه سواری و استفاده از دوچرخه ثابت است.

ü       پیاده روی؛ ارزان‌ترین، مؤثرترین و آسان‌ترين نوع فعاليت بدني است.

ü       افراد مبتلا به فشارخون قبل از شروع پیاده روی، بهتر است حركات كششي انجام دهند.

 

براي افزايش فعاليت بدني توصيه مي شود:

ü       هنگام صحبت با تلفن، راه برویم.

ü       در باغچه کوچک منزل خود باغبانی کنیم و برگ‌های خشک را جمع کنیم.

ü       کارهای خانه را انجام دهیم برای مثال جارو بزنیم و زمین را دستمال بکشیم.

ü       30 دقیقه از زمانی را که در اداره به ناهار اختصاص می‌دهیم ورزش کنیم.

ü       با بچه‌هایمان بازی کنیم و با آن‌ها به پیاده روی برویم.

ü       به‌جای عوض کردن کانال تلویزیون با استفاده از«کنترل از راه دور»، از دکمه‌های خود تلویزیون برای عوض کردن کانال استفاده کنیم.

ü       وسیله نقلیه خود را بشوییم و به کارواش نبريم.

ü       خودروی خود را در جایی دورتر از مرکز خرید پارک کنیم و تا آن‌جا پیاده روی كنيم.

ü       براي خريد مايحتاج روزمره و هنگام رفتن به خانه يا محل کار، مسير را پياده طي كنيم و یا از دوچرخه استفاده كنيم.

ü       چنان‌چه لازم است از اتوبوس يا مترو و... براي رفتن به منزل يا محل کار استفاده شود، از يک يا چند ایستگاه قبل از رسیدن به مقصد از اتوبوس پیاده شویم و بقیه مسیر را پیاده برویم و از ايستگاه دورتر براي پياده يا سوار شدن و رسيدن به مقصد استفاده كنيم.

ü       وقتی بچه‌ها را به پارک می‌بريم،  به‌جاي نشستن روي صندلي، در اطراف فضاي بازي آن‌ها قدم بزنيم.

ü       درصورتي‌که منع پزشکي وجود نداشته باشد، حتي الامکان به‌جاي آسانسور يا پله برقي از پله براي بالا و پايين رفتن استفاده كنيم.

ü       به‌منظور اجراي صحيح حركات ورزشي از یک فیلم آموزشی در زمینه ورزشی استفاده کنید.

ü       در روز تعطیل، به همراه یک دوست برای انجام یک پیاده روی طولانی مدت برنامه ریزی کنیم.

 

دخانيات و فشارخون

ü       سیگاری‌ها بیش از افراد غیرسیگاری فشار خون بالا دارند.

ü       سيگار كشيدن را متوقف كنيم. تا فشارخونمان تحت كنترل درآيد.

ü       به غیر از همه خطراتی که برای سیگار و تنباکو شناخته شده نیکوتین موجود در آن‌ها، فشار خون را حداقل تا یکساعت پس از مصرف بالا نگه می‌دارد. بنابراین کسانی که در طول روز چند بار سیگار می‌کشند فشار خونشان دائما بالا می‌ماند.

ü        از افراد سیگاری اجتناب کنیم. زيرا در معرض سیگار دیگران بودن نيز ما را در خطر فشار خون بالا قرار می‌دهد.

ü       استعمال دخانیات باعث افزایش ضربان قلب، خطر ابتلا به فشار خون بالا، گرفتگی  عروق و نهایتا ایجاد حمله قلبی و سکته می‌شود.