بهداشت حرفه‌ای

 ارگونومی کاربران رایانه 

پوسچر خنثی 

• تعریف پوسچر:

پوسچر به صورت وضعیت استقرار اعضا و اندام های مختلف بدن در فضا تعریف می شود. برای اینکه فرد بتواند حالت خود را در طول زمان حفظ کند، عضلات او باید هر گونه نیروی خارجی وارده بر بدن و در برخی موارد کشش های درونی را خنثی کند. چنین فعالیت عضلانی تحت عنوان “فشار وضعیتی” شناخته می شود. تمام محققان در این نکته توافق دارند که بهترین پوسچر، پوسچری است که در آن کمترین فشار وضعیتی بر بدن تحمیل می شود و این حالت زمانی محقق می شود که اندام ها و مفصل های بدن در میانه ی دامنه حرکتی خود قرار گیرند. برای تجسم پوسچر خنثی می توان به نحوه نشستن یک سوارکار بر روی اسب اشاره کرد. به نظر می رسد در شکل زیر، مفاصل در دامنه طبیعی خود قرار گرفته‌اند.

• وضعیت خنثی یک مفهوم اصلی در ارگونومی اما معنی آن چیست و چرا باید با مفهوم آن آشنا شویم ؟

بیایید با یک آزمایش کوچک شروع کنیم. روی یک صندلی معمولی و سپس روی یک صندلی بسیار کوتاه و یا روی زمین بنشینید. آیا تفاوتی در مفصل ران خود احساس می کنید؟ روی صندلی کوتاه، پس از مدت زمان کمی احساس سفتی، فشرده شدن و حتی احساس دردناکی می‌کنید. به این حالت ،حالت بسته می‌گویند. در این حالت فشار زیادی از یک استخوان بر روی استخوان دیگر اعمال می شود. بنابراین در این حالت غضروف ها یی که در این قسمت ها وجود دارند سریع‌تر از بین می‌رود و تمام بافت‌ها (از جمله بافت‌های عضلانی) منقبض‌تر هستند.

ارگونومیست‌ها و فیزیوتراپیست‌ها وضعیت‌ خنثی را توصیه می نمایند.

• پوسچر مطلوب یا اصطلاحا Neutral Posture  :

به وضعیتی از بدن اشاره دارد که در آن حالت طبیعی انحناهای ستون فقرات حفظ می‌شود. به‌عبارت دیگر در پوسچر مطلوب، شکل S مانند ستون فقرات کاملا حفظ می‌شود. بدین معنا که اگر از بغل به چیدمان مهره‌های ستون فقرات نگاه کنیم، در ناحیه‌ی مهره‌های گردنی؛ فرو رفتگی، در ناحیه‌ی مهره‌های سینه‌ای؛ برآمدگی و در ناحیه‌ی کمری؛ فرو رفتگی کاملا طبیعی است.

• دست ها، ساعدها و مچ ها کاملا صاف، همراستا و موازی با کف محل هستند.
• سر و گردن متعادل و همراستا با بالاتنه هستند.
• سر کاملا یا کمی خمیده به سمت جلو و صورت (دید) به سمت جلو و متعادل بوده و کلا موازی با بالاتنه است.
• شانه ها راحت هستند و بازو به نحوه طبیعی و نرمال در کنار بدن قرار می گیرد.
• آرنج ها نزدیک بدن قرار گرفته و بین 100 تا 60 درجه خم می شوند.
• پاها کاملا روی کف زمین قرار می گیرند و اگر ارتفاع میز غیر قابل تنظیم است از زیرپایی استفاده می شود.
• زانوها تقریباً در ارتفاع لگن و پاها کمی به سمت جلو هستند.

حفظ انحنای ستون فقرات هنگام نشستن، ایستادن، خوابیدن یا هر حرکت دیگری در بدن باعث می‌شود کمترین فشار به ستون فقرات، عضلات و رباط‌ها وارد شود. پوسچر درست باعث بهبود تنفس و گردش خون می‌شود. در این صورت کمترین سطح انرژی برای حفظ پوسچر، مورد نیاز است. قرارگیری در پوسچر ایده‌آل باعث می‌شود کمترین فشار به بافت‌ها وارد شود. در این حالت شخص بالانس و تعادلی کامل خواهد داشت.

• بهترین پوسچر، پوسچری است که در آن کمترین فشار وضعیتی بر بدن تحمیل می شود.

انجام کار با پوسچر نامطلوب منجر به فشار وضعیتی، خستگی و درد می شود. به طوری که ممکن است فرد را مجبور سازد دست از کار کشیده و به استراحت بپردازد. نمونه های شاخص از چنین وضعیتی هنگامی ایجاد می شوند که برای مثال فرد مجبور است با گردن و کمری خمیده بر روی سطح کار که در ارتفاع پایین تری قرار گرفته کار کند. و یا برای انجام وظیفه و دسترسی به محل کار بازو و ساعد خود را بالا آورد و یا به صورت چمباتمه بر روی کار به فعالیت بپردازد. برخی از محققان عقیده دارند آنچه که در این حالت عامل کاهش دهنده ی عملکرد شغلی  و بهره وری می باشد دردی است که به علت پوسچر نامناسب (Awkward Posture) در فرد عارض می شود.

تست سریع دیوار به تشخیص حالت طبیعی ستون فقرات و یا وجود اختلال در این ناحیه کمک می کنید.

• تست دیوار

 پشت به دیوار بایستید به طوری که پاشنه هایتان 5 تا 10 سانتی متر از دیوار فاصله داشته باشد. باسن ، شانه و پشت سر باید دیوار را لمس کنند.

 اگر سر برای تماس با دیوار باید کمی به سمت عقب خم شود یا چانه باید بالا گرفته شود، نشان دهنده عدم تعادل در گردن و بالای ستون فقرات  و اختلال سر جلو آمده می‌باشد.

 فضای موجود بین فرورفتگی یا قوس کمر با دیوار باید حدود 5/2 تا 5 سانتی متر یا به اندازه ی یک کف دست باشد.

 وجود فاصله ای بیشتر در این ناحیه نشان دهنده انحراف قسمت لگن به جلو است و عدم وجود این فاصله ممکن است نشان دهنده انحراف لگن به سمت عقب باشد.