بهداشت حرفه‌ای

خسته و کوفته از سر کار می آید و تنها چیزی که دلش می خواهد، ۱۰ دقیقه دراز کشیدن روی تخت و چرتی کوتاه است، خواسته ناچیزی است، نه؟ اما این برای او یک آرزوی محال است چون پاهایش به قول خودش دیوانه شده اند و به قول پزشکان، او «سندرم پای بیقرار» دارد.
سندرم پای بیقرار که پزشکان آن را به اختصار (RLS)می گویند، نوعی اختلال عصبی حرکتی شایع است که در آن، بیمار به شکلی غیرارادی نیاز به حرکت دادن پاهایش دارد و این گرایش ناخودآگاه و غیرقابل کنترل، معمولا با احساسی ناخوشایند و ناراحت کننده همراه است.
احساس آزاردهنده ای که درباره اش حرف می زنیم آن طور که مبتلایان به این ناهنجاری توصیف می کنند گاهی مورمور شدن پاهاست، گاهی درد، گاهی سوختن شان، گاهی کشیده شدن شان، گاهی پرش های غیرقابل کنترل شان در هر بار که فرد به خواب می رود و گاهی هم احساسی است مثل این که مردم آزاری زیر تخت پنهان شده و تا بیمار می خواهد آرام بگیرد و به خواب برود به پاهایش برق وصل می کند.
 
 
براساس پژوهشی منتشر شده در مرکز علوم اعصاب استرالیا این سندرم در حدی شایع است که تقریبا از هر ۲۰ نفر در جهان یکی به آن مبتلاست، اما شاید خیلی ها به رغم تاثیر نامطلوبی که این سندرم بر کیفیت زندگی شان می گذارد تا پایان عمر متوجه نشوند که به این اختلال مبتلا هستند.
ناهنجاری پاهای بیقرار، معمولا وقتی بیمار درحال استراحت کردن است و به خصوص عصرها و شب ها بیشتر خودش را نشان می دهد و به همین دلیل مبتلایان به آن معمولا به اندازه کافی از خواب شان بهره نمی برند و در آموزش، رانندگی، انجام وظایف روزمره و خلاصه هر کاری که نیاز به ذره ای دقت و تمرکز دارد دچار مشکل می شوند.
 
 
بیقراری از کجا می آید؟ 

پزشکان هنوز دقیقا دلیل ابتلا به سندرم پای بیقرار را نمی دانند، اما می گویند امکان دارد برخی بیماری ها، شرایط یا داروها این اختلال را فعال کنند. برای مثال زنان باردار یا مبتلایان به پارکینسون، آرتریت روماتوئید، کمبود شدید آهن یا دیابت ممکن است به این ناهنجاری هم مبتلا شوند.
همچنین متخصصان مغز و اعصاب بتازگی از طریق پژوهشی اعلام کردند افراد مبتلا به سندرم پای بیقرار، معمولا در بخشی از مغزشان دچار کاهش فعالیت هستند که این ناحیه از مغز، وظیفه کنترل حرکات را بر عهده دارد.
نتایج ابتدایی یک بررسی جدید در مرکز مطالعات علوم اعصاب استرالیا گویای آن است که در مبتلایان به این سندرم، میزان فعالیت این ناحیه مغزی در مقایسه با اشخاص سالم حدود ۸۰ درصد کمتر است.
 
 
درمان، از سخت تا آسان

اگر عامل بروز این ناهنجاری نوعی دارو یا شرایط خاص جسمی باشد معمولا با قطع دارو یا از بین رفتن آن شرایط علائم نیز به مرور زمان ناپدید می شوند. برای مثال اگر عامل اختلال، بارداری باشد ممکن است پس از زایمان به کلی ناپدید شود.
اگر هم بیماری هایی خاص دلیل ظاهر شدن سندرم پای بیقرار شده باشند مراجعه فرد به پزشک و تلاش برای درمان یا کنترل بیماری اش می تواند علائم این سندرم را تخفیف دهد یا برطرف کند.
گاهی درمان سندرم پای بیقرار علاوه بر دارو به عوض کردن سبک و سیاق زندگی افراد نیز وابسته است. منظورمان این است که امکان دارد مبتلایان به این سندرم با ایجاد تغییراتی در زندگی روزمره موفق شوند بیماری را شکست دهند. قرار نیست حالا برای ایجاد تغییرات بار سفر ببندید و به کشور دیگری بروید، منظور ما از تغییرات، کارهایی مانند ورزش، پیاده روی، آرام بخش تر کردن محل خواب، پرهیز از موادی که خواب را از سر می پرانند مثل قهوه، منظم کردن ساعات خواب و ترک سیگار، در برنامه های روزمره است.
اما گاهی وقت ها، یعنی همان وقت هایی که حرکات پاها شدید می شوند، شاید از تغییر روش زندگی هم نشود نتیجه ای گرفت و بیمار همچنان با مشکل بی خوابی شدید مواجه باشد و رنج بکشد، در این مواقع دخالت دارویی لازم است و فرد باید هرچه سریع تر به پزشک مراجعه کند.
                                                                                                                                                       

دکتر زهره جعفری (روانپزشک)