پدافند غیر عامل، شیمیایی
پدافند شیمیایی چیست؟
به طیفی از اقدامات گفته می شود که بتواند پیامدهای ناشی از هرگونه نشت شیمیایی را مدیریت، کنترل، کاهش و با آن مقابله کند. این منشاء می تواند نشت شیمیایی یا صنعتی یا تروریستی باشد. از جهت دیگر پدافند شیمیایی دارای رویکرد دومی نیز می باشد که مصون سازی و کاهش آسیب پذیری های ناشی از تاسیسات شیمیایی می باشد که این رویکرد فنی، مهندسی و شیمیایی خواهد بود و یا به تعبیر دیگر می توان گفت حفاظت و مصون سازی زیر ساخت های شیمیایی . پدافند شیمیایی مجموعه ای از تدابیر، برنامه ها و اقدامات غیرنظامی است که به کاهش امکان وقوع تهدیدات یا حوادث شیمیایی و کاهش آسیب پذیری افراد، زیر ساخت ها و سرمایه ها در برابر تهدیدات شیمیایی منجر و آمادگی مواجهه و واکنش در برابر وقوع تهدیدات شیمیایی را در جامعه بالامی برد.
تروریست ها از جمله داعشی ها و منافقین از ابزار شیمیایی برای اهداف تروریستی خود استفاده می کنند که اصطلاحا به آن کموتروریسم گفته می شود. مثلا متروی بارسلونا، متروی مسگو و اتفاقات مشابه که تروریست ها برای آسیب زدن به مردم از مواد شیمیایی استفاده کرده اند و یا حتی در حوادث سوریه هم شاهد این موضوع بوده ایم .
عناصر شیمیایی به چند دسته تقسیم می شوند:
عناصر خطرناک ( در فرایندهای صنعتی از این ترکیبات استفاده می شود و اگر ملاحظات ایمنی یا امنیتی رعایت نشود می توانند خطرناک باشند)
عناصر با خطر متوسط(استفاده از گاز برای پختن غذا یا استفاده در تاسیسات حرارتی و برودتی یا استفاده از گاز کلر در تصفیه خانه های آب)
عناصر بی خطر(گوشی موبایل)
در حوادث شیمیایی خسارت وارده به زیر ساخت های صنعتی از نظر اقتصادی قابل جبران است اما آسیب به مردم قابل جبران نیست.
از منظر پدافند شیمیایی، بسترهای وقوع تهدیدات شیمیایی، به جنگ محدود نشده و هر حوزه ای که در آن حجمی از مواد شیمیایی پرخطر وجود داشته باشد، بسته به شرایط و وضعیتی که در آن قرار گرفته یا از آن اثر می پذیرد می تواند بستر ساز وقوع تهدیدات شیمیایی باشد.
یکی از مهمترین این حوزه ها، حوزه ی "صنعت" است. صنایع مرتبط با مواد شیمیایی پرخطر، بسیار متنوع هستند. برای مثال صنایع نفت و پتروشیمی، صنایع غذایی و دارویی و کشاورزی که حجم وسیعی از مواد شیمیایی پرخطر را نگهداری یا استفاده می کنند. بنابراین هر صنعتی که در فرایند فعالیت خود با حجمی از مواد شیمیایی پرخطر به عنوان ماده ی اولیه، محصول یا پسماند سروکار داشته باشد بصورت بالقوه بستری برای وقوع تهدیدات شیمیایی به شمار می آید. مخازن حاوی مواد شیمیایی پرخطر در برخی از کارخانه های صنعتی و تانکرهای حامل مواد شیمیایی سمی، آتشگیر یا منفجره، در صورت تحریک منجر به نشت یا فشار و دمای بالا می توانند عامل رفع تهدید و آسیب شوند. متاسفانه در بسیاری از این حوادث افراد زیادی آسیب دیده و بخشی از سرمایه های ملی نابود می گردد.
از منظر پدافند شیمیایی، خرابکاری صنعتی به معنای ایجاد اخلال و اختلال در فرایند و فعالیت صنایع شیمیایی پرخطر است که به نشت مواد شیمیایی سمی یا انفجار و آتش سوزی منجر به آسیب، بیانجامد.
در بررسی تهدیدات شیمیایی حوزه صنعت علاوه بر فرایند تولید، انبار، حمل و نقل و توزیع ، باید به حوزه ی مصرف مواد شیمیایی نیز در سطح جامعه توجه نمود.
حادثه شیمیایی چیست؟
نشت یا خارج شدن ناخواسته و ناگهانی و کنترل نشده ماده شیمیایی در حجم بسیار زیاد است که از طریق آتش، انفجار، نشت یا خروج مواد سمی می تواند سبب:
*بیماری
*صدمه و جراحت
*از کارافتادگی
*مرگ
نیروهای واکنش سریع آموزش دیده در حوادث شیمیایی باید اقدامات زیر را انجام دهند(بر حسب اولویت):
- افراد را نجات دهند
- آتش یا خروج مواد شیمیایی را مهار کنند
- از افزایش حادثه دیدگان جلوگیری کنند
- رفع آلودگی را شروع کنند و راههای حیاتی را باز نگهدارند
- از خرابی مجدد جلوگیری کنند
- برنامه ریزی برای آمادگی در برابر حوادث شیمیایی
- الف) موارد عمومی
۱-یکی از اهداف برنامه ریزی اضطراری، پیشگیری و کاهش اثرات نامطلوب بر روی سلامت انسان در حادثه شیمیایی است.
۲-مسئولین در بخش ملی و منطقه ای و محلی باید دارای مسئولیت یکسان جهت حفظ سلامت انسانها را در نظر داشته باشند.
بخش های درگیر شامل:
*وزارت بهداشت
*مسئولین منطقه ای و محلی
*کارشناسان بهداشت
*بیمارستانها و یا سایر مراکز دارای تجهیزات، امکانات درمانی
*کارشناسان بهداشت حرفه ای و ایمنی در بخش دولتی و مستقر در کارخانجات
*مراکز اطلاع رسانی
*تجهیزات داروئی
*منابع اعم از انسانی، تجهیزاتی، اعتبارات در یک برنامه حادثه شیمیایی باید مشخص بوده و مسئولیت آن در برنامه فوریت نیز باید تعیین گردد.
معالجه حادثه دیدگان
۱-در حوادث شیمیایی ۴ راه اصلی برای مواجهه وجود دارد:
تنفسی
چشم
پوست
خوراکی
۲-معالجه برای افرادی که با مواد شیمیایی مواجهه داشته اند باید بصورت طبیعی پیگیریهای لازم مطابق مقرارت مدیریت وضعیت های اضطراری انجام گیرد.
۳-کلیه حادثه دیدگان در وضعیت بسیار خوب باید به بیمارستان یا سایر مراکز درمانی هدایت شوند.
*برای انتقال این حادثه دیدگان به مراکز درمانی باید کوتاهترین فاصله را در نظر گرفت.
*علاوه بر کمک های اولیه ممکن است سایر اقدامات درمانی در منطقه حادثه دیدگان باید ارائه گردد.
۴-درمان مسمومیت حاد بستگی به چهار اصل باتوجه به درجه آلودگی دارد:
*پاک نمودن عامل سمی برای پیشگیری از سایر صدماتی که از طریق جذب در بدن بوجود خواهد آمد.
*درمان از طریق نشانه شناسی و مددکاری
*درمان توسط آنتی دوت
*رفع آلودگی
۵-تصمیم گیری بر روی افراد حادثه دیده جهت رفع آلودگی بستگی به نوع و شدت صدمات و آلودگی های شیمیایی دارد.
*قبل از اعزام حادثه دیده به بیمارستان یا سایر مراکز درمانی باید از او رفع آلودگی نمود. در غیر اینصورت موجب خواهد شد که تجهیزات درمانی غیر قابل استفاده شود.
*ایستگاههای رفع آلودگی باید در هر بیمارستان یا مراکز درمانی وجود داشته و گنجایش پذیرش تهداد زیادی از حادثه دیدگان را داشته باشد.
*درمان مسمومیت حاد بستگی به چهار اصل با توجه به درجه آلودگی دارد:
-تریاژ یک فرآیند است که در منطقه حادثه، در زمان حمل و در تجهیزات درمانی اتفاق می افتد.
تریاژ بستگی به ارزیابی و طبقه بندی وضعیت مواجهه افراد و تعیین اولویت رفع آلودگی درمان و حمل آنان به مراکز درمانی، مواجهه در تریاژ، مصدومین را به گروههای مختلف تقسیم می شوند:
برای مثال از نظر ضایعات پوستی:
گروه ۱(ضایعه زندگی پرخطر) صدمات پوستی که ۵۰ درصد سطح بدن را فرا گرفته
گروه ۲( ضایعه شدید) صدمات پوستی که ۲۰ تا ۵۰ درصد سطح بدن را فراگرفته
گروه ۳( ضایعه متوسط) صدمات پوستی که ۱۰ تا ۲۰ درصد سطح بدن را فرا گرفته
گروه ۴( ضایه ملایم) صدمات پوستی که کمتر از ۱۰ درصد سطح بدن را فراگرفته یا صدمه پوستی
مواجهه با گازهای حساسیت زا به گروههای زیر تقسیم می شوند:
گروه۱ ( ضایعه زندگی پرخطر ) افراد صدمه دیده ای که علائمی مانند سرفه، نارسائی تنفسی و اثرات سیستماتیک
گروه ۲( ضایعه شدید) افراد صدمه دیده با حساسیت شدید که سبب سرفه، مشکلات اما بدون اثرات سیستماتیک
گروه ۳ (ضایعه ملایم) افراد مصدوم با حساسیت خفیف و متوسط سرفه علائم و نشانه های حساسیت چشمی و احتمال سردرد