بهداشت حرفه‌ای

بیماری سیلیکوزیس

سیلیکوزیس بیماری ناشی از مواجهه با سیلیس

سیلیس ترکیب اصلی خاک، ماسه، شن، ریگ و گرانیت و دیگر ترکیبات معدنی پوسته زمین را تشکیل می دهد و فراوان ترین ماده در طبیعت است که 60 درصد  پوسته زمین را تشکیل داده و با اسامی دیاتومه، سیلیکون دی اکساید، خاک دیاتومه ای و سیلیس دیاتومه ای مترادف می باشد  از نظر بو و ظاهر بی بو و بی رنگ مایل به خاکستری است. از نظر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی دارای وزن مولکولی، 06/1 وزن مخصوص 2/05 و نقطه ذوب  1766درجه سانتیگراد (3166درجه فارنهایت) می‌باشد. میزان واکنش پذیری و حلالیت آن نیز بسیار کم و در حد صفر می باشد.

گرد و غبار سیلیس در تعداد بی شماری از صنایع، مشاغل و حرفه مشاهده می شود و در خیلی از موارد برای کارگران خطرناک می باشد و به این ترتیب بیماری ریوی سیلیکوزیس را به دنبال دارد. مهمترین این مشاغل عبارتند از:

1. عملیات سندبلاستینگ یا شن پاشی و ساینده پاشی
2. سنگ کوبی ها (سیلیس کوبی‌ها)
3. سنگ بری‌ها
4. صنایع ریخته گری
5. معادن رو باز و رو بسته سیلیس
6. صنایع شیشه سازی
7. صنعت کاشی و سرامیک

کارگران باید بدانند که در هر محیط کاری که کریستال سیلیس بطور بالقوه موجود باشد خطر ابتلا به سیلیکوزیس وجود دارد. اگر تعدادی از کارگران در کارگاه‌های پر گردوغبار مشغول بکار هستند و فقط یک نفر مبتلا شده باشد باید سایرین مورد آزمایش قرار گیرند.

"بیماری سیلیکوزیس"

سیلیکوزیس (silicosis)  یک بیماری شغلی ریوی است که بر اثر استنشاق ذرات کریستال‌های سیلیس ایجاد می‌شود و باعث التهاب و زخم شدن ندول‌ها در بخش بالایی ریه می‌شود. سیلیکوزیس، با کوتاه شدن تنفس، تب و سیاموزیس(پوست آبی رنگ) ظاهر می‌شود ممکن است اغلب با ادم ریه، پنومونی توبرکولوزیس همراه باشد.

این بیماری تنفسی ابتدا در سال 1705 توسط برنالدو رامازینی شناخته شد چون موادی شبیه شن و ماسه در ریه یک سنگتراش مشاهده کرد. استخراج معدن، بش سنگ، اشتغال در صنایع ساینده از قبیل کارخانه‌های سازنده سیمان، شیشه، سفال و سنگ، ریخته گری، بسته بندی پودر سیلیس و صنایع استخراج سنگ به ویژه گرانیت از تماس‌های شغلی عمده با سیلیس به شمار می آیند.

و با توجه به غلظت گرد و غبار سیلیس و طول مدت تماس به شکل‌های مختلف سیلیکوزیس مزمن - سیلیکوزیس حاد و سیلیکوزیس شتابان (تسریع شونده) نمایان می شود و مهمتر از همه، سیلیس درتابلوی سرطان‌ها به عنوان عامل سرطانزای انسانی شناخته شده است.

اگرچه سیلیکوزیس در ابتدا بدون علامت می باشد ولی در شروع بیماری بیمار مشکل تنفسی به شکل تنگی نفس دارد و با سرفه شدید همراه خواهد بود و علامات دیگر مثل از دست دادن اشتها، درد قفسه سینه و ضعیف شدن بدن نیز مشاهده خواهد شد.
سیلیکوزیس بعد از انجام معاینات دوره ای و آزمایشات مربوطه توسط پزشک متخصص طب کار یا متخصص ریه قابل تشخیص می باشد.

برای کنترل همیشگی و مطمئن سیلیس در محیط کار، پایش مرتب برنامه کنترلی ضروری به نظر می‌رسد و برای اجرای پایش صحیح برنامه علاوه بر بررسی‌ها و بازرسی‌های زماندار و تکمیل چک لیست‌ها، نمونه برداری، اندازه گیری و تجزیه و تحلیل نمونه‌ها توسط دستگاه‌های مخصوص با استفاده از روش‌های توصیه شده سازمان‌های بهداشت صنعتی و بهداشت حرفه ای ملی و بین المللی و مقایسه آنها با استانداردهای ملی و بین المللی از اهمیت خاصی برخوردار است.

عوامل موثر در ایجاد بیماری سیلیکوزیس:

اندازه ذرات: ذراتی که اندازه آنها بین 5/0 تا 5 میکرون باشد قادر به ایجاد بیماری سیلیکوزیس هستند.

درجه تراکم در هوای تنفسی: بر طبق مطالعات صورت گرفته در صورتیکه در هر سانتی متر مکعب هوای محیط کار بیش از 125 ذره سیلیس آزاد با قطر کمتر از 5 میکرون وجود داشته باشد از نظر ایجاد سیلیکوزیس خطرناک است.

سن: افراد مسن نسبت به ایجاد سیلیکوزیس حساس تر هستند.

حساسیت فردی

زمان: مدت زمانی که فرد در معرض گرد و غبار سیلیس قرار می گیرد و استمرار یا انقطاع آن عامل مهمی در ایجاد و پیشرفت بیماری می باشد.

علائم بیماری سیلیکوزیس:

تنگی نفس

سرفه

خستگی

تند نفسی

کاهش اشتها و درد قفسه سینه از علائم این بیماری هستند.

راه‌های پیشگیری از سیلیکوزیس:

• کلید پیشگیری از بیماری، دور نگه داشتن گرد و غبار سیلیس از ریه‌ها و جلوگیری از نفوذ آنها به راه‌های تنفسی می باشد کنترل گرد و غبار می تواند با استفاده از مرطوب کردن گرد و غبار قبل از آزاد شدن آنها به هوا باشد.
• اقدامات اصلاحی در زمینه بهسازی محیط کار به ویژه طراحی و نصب تهویه مناسب به نحوی که میزان گرد و غبار به کمتر از حد مجاز برسد.
• ایزوله کردن محل کار افراد به منظور کاهش مواجهه فرد.
• تشخیص زمان تولید گرد و غبار سیلیس و برنامه ریزی برای حذف یا کنترل غبار در منبع.
• پاک کردن مواد و یا تجهیزات باید به گونه ای باشد که رهاسازی ذرات به هوا نشود. گرد و غبار باید به وب یا شلنگ‌های آب انجام شود و هرگز از هوای فشرده استفاده نشود و بجای جارو کردن خشک از روش جارو کردن تر استفاده شود.
• حداقل رساندن تماس کارگران در معرض مواجهه با تمرین‌های مناسب کاری از جمله نشانه گذاری و مشخص کردن حدود نواحی تولید گردوغبار.
• پایش هوای محیط کار
• آموزش به کارگران در مورد مضرات گردوغبار، حفاظت از سلامت، تمیز نگه داشتن محیط کار و تعویض لباس کار و دوش گرفتن پس از اتمام کار
• انجام معاینات ادواری و در صورت لزوم انجام رادیوگرافی سینه.
• استفاده از وسایل حفاظت فردی به ویژه ماسک تنفسی.

به عبارت دیگر سیلیکوزیس بیماری ناتوان کننده، برگشت ناپذیر و در بسیاری از اوقات کشنده می باشد که در اثر تماس با گرد و غبار سیلیس آزاد قابل تنفس به وجود می آید و با توجه به اینکه این بیماری قابل پیشگیری اما غیر قابل درمان است، بهترین اقدام درمانی پس از تشخیص، قطع تماس با سیلیس می‌باشد.

برای دریافت جزوه آموزشی سیلیکوزیس اینجا کلیک کنید.

برای دریافت راهنمای اجرای برنامه کنترل سیلیس اینجا کلیک کنید

برای دریافت راهنمای کنترل سیلیس در محیط کار اینجا کلیک کنید