بهداشت حرفه‌ای

طی سال های اخیر افزایش شیوع بیماری دیابت در جهان، این بیماری را به بزرگترین اپیدمی تاریخ تبدیل کرده است. تا پایان سال 2017 بیش از 425 میلیون نفر از افراد 20 تا 79 ساله دنیا مبتلا به دیابت بودند. این تعداد تا سال 2045 از مرز 619 میلیون نفر خواهد گذشت. سازمان جهانی بهداشت پیش بینی کرده تا سال 2035 تعداد مبتلایان به دیابت در ایران 5/6 میلیون نفر افزایش یابد، اما با توجه به تغییر برآوردهای سال های اخیر این سازمان، انتظار می رود تعداد بیماران در کشورمان تا دو دهه دیگر بیش تر از رقم فوق باشد. در حال حاضر حداقل 11 درصد جمعیت بالای 25 سال کشورمان مبتلا به دیابت هستند و حداقل 25 درصد آنان از بیماری خود آگاه نیستند. با توجه به اهداف سند ملی پیشگیری و کنترل بیماری های غیرواگیر و عوامل خطر مرتبط، جمهوری اسلامی ایران متعهد گردیده است که سیر صعودی شیوع دیابت را تا سال 1404 متوقف نماید. همگام با ادغام برنامه مراقبت¬های ادغام یافته بیماری های غیرواگیر اطلاع رسانی همگانی در زمینه اهمیت بیماری دیابت همزمان با روز جهانی دیابت انجام خواهد شد. امسال نیز به منظور آگاهی عموم هم همشهریانمان درباره بیماری دیابت و تاکید بر اهمیت اصلاح شیوه زندگی، همانند سال های گذشته روزهای 19 لغایت 25 آبان ماه به عنوان «هفته ملی دیابت» نام گذاری شده است و با توجه به اینکه خانواده ها، نقش مهمی را در رفع عوامل خطر قابل تغییر برای دیابت نوع 2 بازی می-کند، می بایست با آموزش و ترویج فعالیت بدنی و تغذیه مناسب باعث افزایش کیفیت زندگی خانواده ها شویم. به همین جهت شعار روز جهانی دیابت برای دو سال متوالی «دیابت و خانواده» (The Family and Diabetes) می باشد.

==========================================

نامگذاری روز جهانی دیابت

چهاردهم نوامبر، سالگرد تولد "فردریک بانتینگ" کاشف انسولین، اولین بار در سال 1991 با همکاری بنیاد بین‌المللی دیابت (IDF)  و سازمان جهانی بهداشت (WHO) به عنوان روز جهانی دیابت نامگذاری شده است. هدف از نامگذاری چنین روزی افزایش آگاهی عمومی در ارتباط با علل، عوارض، پیشگیری و درمان این پدیده روزافزون است.

مجمع عمومی سازمان ملل در 20 دسامبر 2006 با  تصویب قطعنامه برجسته و منحصر به فرد، دیابت را "یک بیماری مزمن و ناتوان کننده با هزینه های هنگفت“ معرفی کرد که خانواده‌ها، دولت ها و کل جهان با آن مواجه است. بر اساس قطعنامه سازمان ملل، چهاردهم نوامبر (23 آبان ماه) روز جهانی دیابت اعلام شد.

نماد روز جهانی دیابت

برای اعلام تصویب روز جهانی دیابت  از سوی سازمان ملل و نیز برای تأکید بر مبارزه برای پیشگیری از دیابت، استفاده از یک دایره به عنوان نشان «همه با هم برای دیابت»، تصویب  شد.  دایره یک نماد ساده است که به راحتی می توان آن را پذیرفت و استفاده کرد. در تمام فرهنگ ها دایره، نشـانه زندگی و سلامتی است و معنی این نماد نیز این است که فشارهای سخت و شدید، نتیجه مثبت دارد. رنگ آبی، تجسم آسمان است که همه ملت ها را متحد می کند (رنگ پرچم سازمان ملل نیز آبی است). دایره آبی دیابت، نشان اتحاد جهانی برای مبارزه علیه دیابت است

دیابتی ها را اذیت نکنید

اگر شما و یا یکی از نزدیکان شما مبتلا به دیابت هستید، نگرانی و اضطراب را از خود دور کنید. دیابتی ها نباید وادار به اجرای رژیم های سخت و طاقت فرسا شوند زیرا به تجربه ثابت شده است که این گونه محدودیت ها تداوم نمی یابند. غذای دیابتی باید خوش طعم، مطبوع و دلپذیر باشد . دیابتی ها تا حد امکان آزاد گذاشته می شوند تا از خوراکی های گوناگون ولی با استفاده از راهنمایی های متخصصین و کارشناسان تغذیه استفاده کنند .
دیابت یا مرض قند به صورت ارثی، سابقه خانوادگی ، چاقی ، سن بالا یا تحت تاثیر محیط زندگی (برنامه غذایی نادرست، فعالیت بدنی کم ، اضطراب و استرس و ...) می تواند در گروه های مختلف سنی (کودکی، نوجوانی، میانسالی، سالمندی و ...) حتی دوران بارداری به وجود آید .
علت اصلی بالا رفتن قند خون این است که بدن هر فرد برای مصرف قند احتیاج به انسولین دارد ولی به دلیل این که بدن قادر به تولید یا استفاده کامل از انسولین نمی باشد قند در بدن به درستی مصرف نشده و موجب تجمع قند در خون می شود که این بالا رفتن قندخون بیش از حد طبیعی می تواند باعث عوارضی مثل بیماریهای چشمی ، کلیوی، قلبی و ... گردد . به همین دلیل افراد دیابتی باید در کنترل قند خون کوشا باشند .
باید بدانیم بالا بودن قند خون می تواند علائمی مانند : پرنوشی، پرادراری ، گرسنگی (پرخوری) ، کاهش وزن ، ضعف ، تاری دید( تغییر در حس بینایی) و ... را در برداشته باشد .


انواع دیابت :
دیابت نوع اول : بیمار نیاز به تزریق انسولین دارد و بیشتر در کودکان و افراد زیر 30 سال ایجاد می شود که به آن دیابت وابسته به انسولین می گویند .
دیابت نوع دوم : بیمار معمولاً نیازی به تزریق انسولین ندارد اما ممکن است در برخی موارد نیاز به تزریق انسولین پیدا کند . این نوع دیابت معمولاً در افراد بالای 40 سال ، چاق و کم تحرک بیشتر است و به آن دیابت غیروابسته به انسولین می گویند . در کنترل این بیماری از رژیم غذایی و داروهای خوراکی پایین آورنده قندخون استفاده می شود.
از آنجایی که رژیم  غذایی و ورزش در کنار یکدیگر می توانند به یک فرد دیابتی کمک کرده و میزان نیاز به مصرف قرص یا تزریق انسولین را کاهش دهند، توصیه های ذیل را جدی بگیرید .
-    کاهش وزن ( در افراد چاق و یا دارای اضافه وزن) و کاهش مقدار انرژی دریافتی در بیماران مبتلا به دیابت غیروابسته به انسولین ، در پایین آوردن قندخون بسیار موثر است .
-    هر روز باید از 6 گروه اصلی موادغذایی ( شیر و لبنیات کم چرب، نان و غلات سبوس دار، گوشت های سفید، قرمز وتخم مرغ ،حبوبات ومغز دانه های گیاهی، سبزی ها و میوه ها ) ، در حد متعادل دریافت گردد .
-    مصرف قند، شکر ، ژله های قندی، شکلات ، پولکی، نبات ، عسل ، مربا ، خرما ، شربت، نوشابه ، بستنی ،
آبمیوه های صنعتی ، گز ، سوهان، کیک و شیرینی های تر و خشک و ... و حتی نمک (سدیم) را کاهش دهید .
( در صورت تمایل فرد دیابتی به مصرف این قبیل موادغذایی، می توان از فرآورده های مشابهی که برای این افراد ساخته شده است در میان وعده در حد بسیار کم  استفاده شود . 
-    برنامه غذایی به گونه ای تنظیم گردد که روزانه 6 وعده غذایی با حجم کم استفاده شود به خصوص افرادی که باید انسولین تزریق کنند ( مصرف 3 وعده اصلی صبحانه ، ناهار، شام و 3-2 میان وعده ساعت 10 صبح، 5 عصر و قبل از خواب با در نظر گرفتن ساعت مصرف غذا ، بسیار اهمیت دارد)
-    نان های سبوس دار (سنگک ، جو و ...) جایگزین نان های سفید ( لواش، باگت و ...) گردد و برنج را میتوان به مقدار متعادل مصرف نمود .
-    مصرف روزانه سبزی ها به میزان 5-3 واحد که هر واحد برابر با یک لیوان سبزی برگی خام ، یا نصف لیوان سبزی پخته می باشد . سبزی خوردن ، سالاد با آبلیمو یا آبغوره، کاهو، کلم ، کدو، خیار، شوید، شنبلیله ، سیر و ... در پایین آوردن قندخون تاثیر زیادی داردند . در ضمن بهتر است از خورش سبزی ها از جمله قورمه سبزی ، خورش بادمجان ، کدو، لوبیا سبز، بامیه ، کرفس و ... استفاده گردد و از غذاهای سرخ شده اجتناب شود .
-     مصرف روزانه 4-2 واحد میوه که هر واحد تقریباً یک عدد متوسط مانند سیب، پرتقال ، کیوی، یا تقریباً نصف لیوان از میوه های کوچک مانند گیلاس، انگور و ... به صورت خام و در حد امکان با پوست و گوشت میوه (مانند سیب و گلابی با پوست و به شرط رعایت اصول بهداشتی) توصیه می شود .
-    مصرف ماهی و مرغ افزایش ( 3-2 وعده در هفته  ) و گوشت قرمز کاهش یابد(به صورت آب پز، بخارپز، کبابی، داخل فر، استفاده گردد نه سرخ شده)
-    مصرف روزانه 3-2 واحد از گروه لبنیات که هر واحد برابر است با یک لیوان شیر یا یک لیوان ماست یا دو لیوان دوغ (به صورت کم چرب ) توصیه می شود .
-    روزانه 10-8 لیوان آب مصرف گردد.
-    روغن های مایع (از جمله زیتون، کلزا یا کانولا،ذرت،آفتابگردان،سویا و ...) جایگزین روغن های جامد (کره گیاهی، حیوانی و ...) گردد ولی در مصرف آن ها زیاده روی نشود.در ضمن استفاده از خامه ، سرشیر، انواع سس ، غذاهای آماده به شدت کاهش یابد.  .     30-20دقیقه پس از تزریق انسولین ، وعده غذایی خود را میل نمایید ( در دیابتی هایی که مجبور به استفاده از انسولین هستند . اگر فاصله زمانی بین تزریق انسولین و مصرف غذا طولانی شود امکان کاهش قندخون وجود دارد که می تواند خطرناک باشد.)
-    در صورتی که بیش از میزان توصیه شده توسط پزشک، انسولین تزریق گردد یا ورزش های شدید و سنگین که برای دیابتی ها نیز مفید نیستند انجام شود و یا مدت ورزش بیش از یک ساعت طول بکشد یا برنامه غذایی مرتبی وجود نداشته باشد و ... ممکن است کاهش قندخون خود را با علائم زیر نشان دهد :
-    سردرد و سرگیجه ، عرق سرد، رنگ پریدگی، لرزش بدن ، تاری دید، بی حسی لب و دهان، ضعف و
خواب آلودگی، خستگی و کوفتگی زیاد، حالات عصبی، تشنج و ... که نشانه کاهش بیش از حد قندخون بوده و بسیار خطرناک می باشد و باید برای حل این مشکل هر چه سریعتر اقدام گردد و گرنه خطر
 بی هوشی ، غش و ... کوما و حتی مرگ وجود دارد . بهترین کاری که می تواند انجام شود این است که بلافاصله مایعات قندی در دسترس (مانند نوشابه ، آبمیوه و حتی بستنی یخی) و یا چند حبه قند یا مقداری شکر و یا عسل را در یک لیوان آب حل کرده و مصرف گردد و پس از بهبودی، یک عدد میوه یا نصف ساندویچ استفاده شود. در ضمن در صورت انجام فعالیت های سنگین باید قبل، بعد و در طی ورزش کربوهیدرات اضافی (میوه، خرما، نان و ...) مصرف شود.
-    ایجاد تحرک روزانه ( مانند پیاده روی، دویدن سبک، شنا، دوچرخه سواری و ... ) با آرامش فکر و بدون استرس به مدت 45-30 دقیقه در کنترل قند خون بسیار مناسب می باشد .