چه كسي در غذاي ما سم مي ريزد؟
نظارت بر ميزان مصرف سموم دفع آفات مورد پرسش كارشناسان است
همين ميوه و سبزي كه اكثرا تازه تازه، مي‌خوريم ممكن است، چقدر سم وارد بدنمان كند. باور مي‌كنيد؟ داريم از تركيباتي حرف مي زنيم كه در مواد غذايي هستند، اما‌ارزش تغذيه اي ندارند و براي به عمل آوردن يك ماده غذايي با كيفيت بايد به آن افزوده شوند، اشتباه نكنيد، اين موادها افزودني‌‌هاي مجاز نيستند، بلكه هورمون‌ها، آنتي‌بيوتيك‌ها، سموم دفع آفات و خلاصه تمامي تركيباتي هستند كه به ناچار بايد به مواد غذايي اضافه شوند اما مقدار بيش از اندازه آنها زيانبار است . و . . .
نظارت بر ميزان مصرف سموم دفع آفات مورد پرسش كارشناسان است
▲چه كسي در غذاي ما سم مي ريزد؟
مهرداد اخوان بهبهاني
همين ميوه و سبزي كه اكثرا تازه تازه، مي‌خوريم ممكن است، چقدر سم وارد بدنمان كند. باور مي‌كنيد؟ داريم از تركيباتي حرف مي زنيم كه در مواد غذايي هستند، اما‌ارزش تغذيه اي ندارند و براي به عمل آوردن يك ماده غذايي با كيفيت بايد به آن افزوده شوند، اشتباه نكنيد، اين موادها افزودني‌‌هاي مجاز نيستند، بلكه هورمون‌ها، آنتي‌بيوتيك‌ها، سموم دفع آفات و خلاصه تمامي تركيباتي هستند كه به ناچار بايد به مواد غذايي اضافه شوند اما مقدار بيش از اندازه آنها زيانبار است .
از گوشت‌ها شروع مي‌كنيم. گوشت‌ها از جمله مواد غذايي هستند كه خانواده‌ها حداقل 3 تا 4 بار در هفته بايد به طور متوسط از آنها استفاده كنند. دكتر آخوندي قائم مقام معاونت غذا و داروي وزارت بهداشت درباره مصرف اين ماده غذايي و تركيباتي كه به آن اضافه مي‌شود مي‌گويد: <متا‡سفانه ميزان آنتي‌بيوتيك‌هايي كه به گوشت و فرآورده‌هاي آن افزوده مي شود، بيش از حد مجاز است و مصرف مداوم آنها مي‌تواند بدن را در برابر آنتي‌بيوتيك‌هايي كه فرد هنگام بيماري مصرف مي‌كند، مقاوم كند و همين مانع بهبود فرد به هنگام بيماري مي‌شود.>
او مي‌افزايد:<در دامداري‌هاي صنعتي به منظور جلوگيري از بروز مشكلات دام‌ها در برابر عفونت و انگل بايد به آنها آنتي‌بيوتيك بدهند ولي اين مقدار بيش از حد مجاز است و گاهي به دو برابر حد استاندارد مي رسد و مصرف تدريجي اين تركيبات، سلول‌هاي بدن را در برابر آنتي‌بيوتيك‌هاي دارويي مقاوم مي‌كند و هنگام بيماري با مصرف آنتي‌بيوتيك‌هاي تجويز شده، نتيجه مطلوب حاصل نمي‌شود.> متاسفانه اين مشكل در لبنيات و تخم مرغ‌ها نيز وجود دارد.
آخوندي مي‌گويد: <توليدكننده براي افزايش كيفيت محصول خود از تركيباتي استفاده مي‌كند كه تركيبي به نام دي‌اكسين را بالا مي برد در حالي كه اين تركيب در مواد غذايي نبايد از 20 درصد بيشتر باشد؛ زيرا سمي است و مسموميت حاد و مزمن براي مصرف كننده در پي دارد.>
دكتر ربابه شيخ الاسلام، كارشناس تغذيه معتقد است: <سودجويي‌هايي كه متا‡سفانه بعضاً در كسب و كار وجود دارد، گاهي آن قدر وسوسه انگيز است كه توليدكننده سود خود را به همه چيز ترجيح مي‌دهد و اگر مسوولان كنترل و نظارت بر كيفيت غذا به وظايف خود عمل نكنند، غذايي كه براي حفظ و ادامه حيات لازم است، تهديدي جدي براي سلامت به حساب مي‌آيد.>
وي در ادامه مي‌افزايد: <آلودگي‌ها در يك زنجيره پيوسته در حركتند و از طريق آب آلوده و خاك نامناسب، كودها، سموم، آفت‌‌كش‌ها، به زنجيره غذايي انسان و حيوان وارد مي‌شوند و اگر از حد معيني كه استانداردهاي جهاني و ملي تعيين كرده، بيشتر شوند، سلامت را تهديد خواهند كرد. غذاهاي صنعتي و مكمل هاي مورد استفاده در تغذيه دام و طيور نيز اگر از اين ويژگي‌ها عدول كنند، مشكل‌ساز مي‌شوند. براي مثال، تغذيه مرغ با روغن جامد براي سرعت بخشيدن به وزن‌گيري و تغذيه دام با نان كپك زده هر كدام به نحوي سلامت مصرف‌كننده را به خطر مي‌اندازد.>
مسموميت با سموم دفع آفات
بسياري از ما هنگام شستن ميوه نگرانيم كه بقاياي سموم يا آفت كش‌ها كه با شستن و ضد عفوني كردن هم از بين نمي‌روند، باقي مانده باشند و با تا‡ثير در بافت ميوه، ما را در معرض خطر قرار دهند. حال سوال اين است كه آيا اين باقيمانده‌ها واقعا مي‌‌توانند براي سلامت انسان خطر آفرين باشند؟
جواب مثبت است. اگر باقيمانده‌ها، بيش از حد استاندارد در مواد غذايي كه ما به طور مرتب مي‌خوريم، وجود داشته باشد، سلامت ما به مخاطره مي افتد.
محمد طاهر رجبي، رئيس گروه مبارزه بيولوژيك در سازمان حفظ نباتات كشور مي‌گويد: <سازمان حفظ نباتات كشور به عنوان متولي كنترل آفات و بيماري‌ها، سموم مورد استفاده در محصولات كشاورزي را تحت كنترل و نظارت وارد مي‌كند و با دستورالعمل‌ها و توصيه‌هاي فني كارشناسان خود سموم با حجم كم و دوره كارنس پايين (دوره كارنس زماني است كه پس از سمپاشي بايد سپري شود تا باقيمانده سم در محصول به حداقل برسد) را البته پس از رعايت ساير روش‌هاي مبارزه غيرشيميايي توصيه مي‌كند.>
او مي‌افزايد: <سموم شيميايي به چند دسته تقسيم مي شوند كه دو دسته مهم آنها عبارتند از: سموم سيستميك و سموم نفوذي كه در صورت استفاده از اين دو دسته در محصولات جاليزي و ميوه‌ها، اگر دوره خاصي طي نشده باشد، به هيچ عنوان با شستن، حرارت دادن و فريز كردن، باقيمانده سموم در محصولات از بين نمي‌رود و در بافت محصولات باقي مي‌ماند. از اين رو، همواره توصيه مي شود استفاده از سموم شيميايي به عنوان آخرين راهكار مبارزه و در صورت ضرورت، مورد استفاده قرار گيرد.>
رجبي در ادامه مي‌گويد: <در محصولات گلخانه‌اي به دليل وجود شرايط مساعد براي رشد و توسعه گياه، چون شرايط مساعدي براي گسترش آفات و عوامل بيماري زا فراهم است، نياز به اعمال كنترل بيشتر براي جلوگيري از طغيان آفات و بيماري‌هاست؛ ولي متا‡سفانه كشاورزان به جاي استفاده از راهكارهاي كنترل غيرشيميايي بلافاصله براي كنترل آفات از سموم شيميايي استفاده مي‌كنند.>
چرا غذاهاي ارگانيك؟
توليد انواع مواد غذايي مانند ميوه، سبزي و گوشت به روش كاملا طبيعي و بدون استفاده از هرگونه ماده شيميايي نظير كود شيميايي، سموم، حشره كش، قارچ كش، هورمون يا آنتي بيوتيك، روشي است با سابقه‌اي صد ساله كه طرفداران زيادي در دنيا پيدا كرده و غذاهايي كه به اين روش توليد مي‌شوند به نام غذاهاي ارگانيك مشهور هستند. دكتر شيخ الاسلام در اين باره مي‌گويد: <مواد غذايي كه اين گونه توليد مي شوند، گاهي از نظر شكل ظاهري مطلوب نيستند، با اين حال گران تر به فروش مي روند. اين نوع مواد غذايي به دلايل زياد مشتري مخصوص خود را دارند و روز به روز بر تعداد متقاضيان اين گونه غذاها افزوده مي شود. اين غذاها حتي روش نگهداري مخصوص خود را دارند. به علاوه، هيچ يك از تركيباتي كه در انبار و سردخانه براي نگهداري غذاهاي معمولي استفاده مي شوند به اين دسته از مواد غذايي اضافه نمي شوند.>
وي‌در‌ادامه مي‌افزايد: <بيش از 7 هزار نوع افزودني مصنوعي مجاز در غذاهاي معمولي مورد استفاده قرار مي‌گيرد تا اين غذاها ماندگاري بيشتر و بهتري داشته باشند و بيشتر از زمان طبيعي قابل نگهداري باشند. طرفداران و حاميان غذاهاي طبيعي يا ارگانيك، بيماري‌هاي بسياري از جمله انواع آلرژي‌ها، مشكلات گوارشي و انواع سرطان‌ها را به اين تركيبات مرتبط مي دانند.>
رجبي درباره كشت محصولات ارگانيك مي‌گويد: <در محصولات سبزي و جاليزي به دليل تازه خوري آنها اين روش توليد از اهميت بالايي برخوردار است. در ايران نيز محصولات عاري از آفتكش از سال 1374 توليد مي شود كه طي سال زراعي جاري در سطحي معادل 120 هزار هكتار با استفاده از عوامل طبيعي مبارزه بيولوژيك صورت گرفته و محصولات سالم و عاري از آفتكش در اين سطح توليد مي‌شود كه اين محصولات عبارتند از برنج، سويا، گوجه فرنگي، نخود، ذرت، مركبات، چاي، انار، توت، پسته و سيب درختي.>
استفاده طولاني مدت از مواد غذايي كه حاوي باقيمانده سم، آنتي‌بيوتيك يا هورمون هستند، باعث تجمع تدريجي در بافت‌هايبدن و مسموميت‌هاي گوناگون مي‌شوند.
كارشناسان و متخصصان مرتبط در سطح جهان استانداردهايي را براي استفاده از اين مواد مطرح مي‌كنند و كشورها را نيز تشويق مي‌كنند در سطح ملي به تدوين استانداردهاي ملي بپردازند. ولي آيا در كشور ما اين استانداردها تدوين شده‌اند؟ چه ارگاني مسوول نظارت بر مصرف اين مواد و پيشگيري از مصرف بي‌رويه آنها است؟
دكتر شيخ الاسلام مي‌گويد:< استفاده از سموم و آفت كش‌ها ديگر طبيعت را نيز تخريب مي‌كند. به همين دليل سازمان محيط زيست به‌عنوان يكي از علاقه‌مندان طبيعت بكر و سالم تلاش دارد، سازمان‌هاي متولي را براي كاهش مصرف سموم تشويق كند. استفاده از روش‌هاي بيولوژيك و طبيعي براي مبارزه با آفات وظيفه‌اي بسيار مهم است كه عمدتا سازمان حفظ نباتات مسوول آن است.>
بازار فروش ارگانيك ها
در صورتي كه متوليان مبارزه با آفات، هماهنگ عمل كنند، مردم نتيجه آن‌را در بازار فروش خواهند ديد. شيخ الاسلام اعتقاد دارد كه: <در اغلب كشورهايي كه به طبيعت بكر و سبز علاقه‌مند هستند و برنامه‌هاي پيشگيري از ابتلا به بيماري‌ها به خصوص انواع سرطان‌هاي پيشرو را دارند در كنار بازارهاي اصلي، بازارچه ديگري نيز وجود دارد كه غذاي ارگانيك يا طبيعي مي‌‌فروشد. اين مواد غذايي بعضا از نظر شكل ظاهر بدتر از مواد غذايي مشابه هستند كه به طور معمول تهيه مي‌شوند، ولي افرادي كه از موضوع آگاهند و به سلامت خود علاقه دارند، تمايل بيشتري براي خريد مواد غذايي سالم و طبيعي دارند، هرچند آنها را گران تر بخرند. استفاده مجاز و معين از هر نوع ماده شيميايي در تمامي مراكز توليد بايد چنان تحت كنترل باشد كه خريداراني كه مواد غذايي معمولي و غيرارگانيك مصرف مي‌كنند، در معرض خطر قرار نگيرند. در كشور ما اين موضوع مهم تر از توليد غذاي ارگانيك است چون راه درازي براي توليد اين گونه غذاها در پيش‌است.>
شيخ‌الاسلام در ادامه مي‌گويد: <قدر مسلم اين است كه از هر زاويه اي به سلامت و غذا و تغذيه نگاه كنيم، نياز به هماهنگي ارگان‌هاي متولي احساس مي‌كنيم اگر همه نيروها را در يك جهت و با هدف معين بسيج كنيم، راه دستيابي به موفقيت كوتاه‌تر مي شود.>
